Weet jij hoe het zit met de kruizen en mollen?

Kruizen en mollen vormen samen met het herstellingsteken de Voortekens uit de muziek.
Nu wordt er vaak gedacht dat het vreselijk moeilijk is om met 3 mollen of 3 kruizen harp te spelen, maar in dit artikel ga ik je laten zien dat het helemaal niet moeilijker is als zonder kruizen en mollen te spelen.

Wat doen kruizen en mollen?

Kruizen verhogen een noot met een halve toon.
Achter de naam van de noot wordt “is” gezet. F wordt Fis en G wordt Gis.

Mollen verlagen een noot met een halve toon.
Achter de naam van de noot wordt bijna overal “es” gezet. B wordt Bes en D wordt Des.
De E en A zijn uitzonderingen en krijgen alleen een “s” en worden Es en As.

Door het verhogen en verlagen van de noten ontstaan er meer mogelijkheden om mooie melodieën te maken.

Waar vindt je de kruizen en mollen?

Er zijn 2 mogelijkheden om aan te geven dat een noot verhoogt of verlaagt moet worden.

• Met een Toevallig voorteken
• Met een Vast voorteken

Een Toevallig voorteken:

Wanneer je midden in een melodie opeens een kruis of mol tegenkomt dan noemen we dit een Toevallig voorteken.
Een toevallig voorteken geldt alleen in die maat en alleen op die hoogte.

In dit voorbeeld zie je in de eerste maat een Fis en een F staan.
Voor de eerste F staat een kruis waardoor deze F een Fis wordt.
Het Toevallige voorteken geldt alleen in die maat en op die hoogte. De tweede F staat wel in dezelfde maat maar op een andere hoogte en daardoor is het gewoon een F en geen Fis.

In maat 3 staat er voor de eerste F een kruis waardoor dit een Fis wordt.
De volgende F staat in dezelfde maat en op dezelfde hoogte daardoor is deze F net als de vorige F een Fis.

Tenslotte is de F in de laatste maat weer een gewone F en geen Fis, hij staat wel op dezelfde hoogte als de F uit de vorige maat maar niet in dezelfde maat.

Een Vast voorteken:

Een vast voorteken vindt je aan het begin van iedere muziekregel.
Een vast voorteken geldt het hele stuk voor die speciale noot, hoog en laag, links en rechts.

In deze afbeelding zie je twee kruizen, dat betekent dat je het hele stuk iedere F en C hoog of laag, moet verhogen naar een Fis en Cis.

In deze afbeelding zie je 3 mollen, dat betekent dat je het hele stuk iedere B, E en A hoog of laag, moet verlagen naar een Bes, Es en As.

De kruizen:

Ik vertelde je net dat je in dit voorbeeld de F en de C moet verhogen naar een Fis en een Cis.
Maar hoe weet je nu dat het om een F en een C gaat?

Ook hier zijn weer 2 mogelijkheden voor:

• Je kunt het zien aan de plek waarop het kruis op de notenbalk staat.
  Bij het eerste kruis staan de 2 horizontale streepjes net boven en net onder de bovenste lijn van de notenbalk. De noot die door deze bovenste lijn ligt heet de F.
  En ook al staat dit kruis bij de hoge F, toch moet je nu voor iedere F die je tegenkomt hoog of laag, een Fis spelen
• Door te onthouden wat de vaste volgorde voor de kruizen is.

De mollen:

Ik vertelde je net dat je in dit voorbeeld de B, E en A moet verlagen naar een Bes, Es en As.
Maar hoe weet je nu dat het om een B, E en A gaat?

Ook hier zijn weer 2 mogelijkheden voor:

• Je kunt het weer zien aan de plek waarop de mol op de notenbalk staat.
  Bij de eerste mol staat de “buik” van de mol (de B) door de middelste lijn van de notenbalk. De noot die door deze lijn ligt heet de B.
  En net als bij de kruizen geldt ook nu dat ook al staat de mol op de plek van de middelste B, je moet nu bij iedere B die je tegenkomt hoog of laag, een Bes spelen.
• Door te onthouden wat de vaste volgorde van de mollen is.

Hoe kun je dit onthouden:

Wanneer je piano speelt of viool is het spelen met kruizen en mollen in het begin een echte uitdaging.
Bij de Toevallige voortekens valt het nog wel mee want hier staat precies aangegeven op de plek waar de kruis of mol moet komen dat je hem moet spelen. Maar ook dan wordt het nog wel eens vergeten dat aan het begin van de maat een kruis voor de F stond waardoor je hem als een Fis moet spelen, en dat je de laatste noot uit de maat (die ook een F is) ook als een Fis moet spelen (want nu staat het er niet voor omdat het teken in de hele maat geldt).

Maar het wordt pas echt lastig bij de Vaste voortekens. Want nu staat het kruis vooraan de notenbalk en moet je er zelf het hele stuk aan denken dat je voor iedere F die je tegenkomt een Fis moet spelen. Of voor iedere B die je tegenkomt een Bes moet spelen.

Gelukkig horen de meeste mensen het wel als ze een kruis of mol vergeten te spelen, maar ja dan ben je natuurlijk al te laat.

Maar nu het grote geheim:

Aan het begin van dit artikel had ik het er over dat voor harpistes het spelen met 3 kruizen of 3 mollen helemaal niet moeilijker is als het spelen zonder kruizen en mollen.
Omdat je bij de harp voordat je het stuk gaat spelen eerst kijkt welke voortekens er in het stuk voorkomen en deze dan alvast klaarzet. Je doet het werk dus vooraf en hoeft er de rest van het stuk niet meer aan te denken.

Bijvoorbeeld:
Bij het begin van het muziekstuk staan 3 mollen. Dat betekent dat je tijdens het hele stuk voor iedere B, E en A een Bes, Es en As moet spelen.
Dus ga jij beginnen met de haakjes van iedere B, E en A op je harp omlaag te zetten.
En dan ben je al klaar. Je gaat heerlijk het muziekstuk spelen of instuderen en speelt gewoon de noten die genoteerd staan. Waarbij je het feit dat de B, E en A een Bes, Es en As moeten worden gewoon kunt vergeten, want je hebt die mollen er al aan het begin ingezet.

In een ander artikel dat ik geschreven heb kun je een trucje lezen om de volgorde van de kruizen en mollen te onthouden.

En? Had ik gelijk aan het begin van dit artikel toen ik zei dat het harp spelen met 3 mollen niet moeilijker is als zonder mollen?

Dus wanneer jij een nieuw muziekstuk aan het uitzoeken bent en je kijkt het door en denkt aan de hoeveelheid noten te zien dat je dat best zou kunnen spelen. Maar je opeens laat afleiden door het feit dat er vooraan  3 mollen of 3 kruizen staan. Dan weet je vanaf nu dat die mollen of kruizen geen enkel probleem zijn.

Ik hoor graag van je of dit artikel je anders laat kijken naar de hoeveelheid voortekens in een muziekstuk, laat je het hieronder weten?